Οικισμοί
Οι περισσότεροι από τους οικισμούς στον μυχό του Θερμαϊκού κόλπου είναι παραθαλάσσιοι και βρίσκονται σε σχετικά κοντινές αποστάσεις μεταξύ τους. Επιπλέον, ορισμένοι σημαντικοί οικισμοί έχουν εντοπιστεί στη γειτονική ενδοχώρα, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη απόσταση από την ακτή. Λόγω της θέσης τους πρέπει να έπαιζαν καίριο ρόλο στη διακίνηση των προϊόντων που έφταναν στα παράλια του Θερμαϊκού από διάφορες περιοχές του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η ύπαρξη όλων των παραπάνω θέσεων κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους πιστοποιείται από την παρουσία μακρόστενων τεχνητών λόφων που ονομάζονται «τράπεζες». Κατ’ αναλογία και οι οικισμοί των προϊστορικών χρόνων στην Κεντρική Μακεδονία έχουν τη μορφή τεχνητών λόφων που αποκαλούνται «τούμπες».
Οι οικισμοί στον μυχό του Θερμαϊκού κόλπου ανήκαν κυρίως στην περιοχή της αρχαίας Μυγδονίας και της Κρουσίδος, επίσης στη χερσόνησο της Παλλήνης στα ανατολικά, στα βορειοδυτικά ανήκαν στην περιοχή της Βοττιαίας και δυτικά στην περιοχή της Πιερίας. Η ύπαρξη των περισσότερων από αυτούς μαρτυρείται ήδη από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού έως και τα Ρωμαϊκά χρόνια, με ιδιαίτερη περίοδο ακμής τους κατά τον 6ο και τον 5ο αι. π.Χ. Ορισμένα από τα «πολίσματα» της περιοχής συνενώθηκαν από τον Κάσσανδρο στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. για την ίδρυση της Θεσσαλονίκης.